Na terenie Dzielnicy XV znajdują się historyczne miejscowości: Mistrzejowice, Batowice (część), Dziekanowice (część). Mistrzejowice wieś nad Dłubnią po raz pierwszy wzmiankowana w 1270 r., którą król Kazimierz Jagiellończyk w 1464 r. przeniósł z prawa polskiego na niemieckie. Od początku podlegała parafii w Raciborowicach. Wieś była własnością kapituły krakowskiej od XV do XVIII w.

Na terenie wsi znajdowała się karczma i młyn. W XIX w. w Mistrzejowicach rodzina Ostrzeszowiczów posiadała posiadłość dworską. W ramach Twierdzy Kraków w latach 1895-97 na terenie wsi wzniesiono fort pancerny Mistrzejowice (wg proj. Emila Gołogórskiego). Miał za zadanie bronić doliny Dłubni. Na terenie Mistrzejowic wybudowano zespół nowoczesnych osiedli mieszkaniowych (wg proj. W. Cęckiewicza, M. Czerwińskiej, J. Gardulskiego, M. Rekaszys-Rataj) w ramach trzeciego etapu rozbudowy Nowej Huty.

W latach 1967-73 po obu stronach ul. K. Jancarza powstały osiedla: Tysiąclecia (strona południowa), Złotego Wieku (strona północna), a w latach 1974-82 po obu stronach ul. Piasta Kołodzieja osiedla: Bohaterów Września (strona zachodnia) i Piastów (strona wschodnia). Wzniesiono budynki pięcio, jedenastokondygnacyjne w technologii wielkoblokowej i wielkopłytowej, a następnie 7 szkół podstawowych, liceum, 7 przedszkoli, 2 żłobki, 2 przychodnie lekarskie. Na początku funkcje handlowo-usługowe pełniły małe pawilony i duże centrum handlowe przy ul. K. Jancarza (wg proj. M. i J. Chronowskich, O. Krajewskiego).

W 1974 r. przed Szkołą Podstawową nr 85 im. J. Kochanowskiego na osiedlu Złotego Wieku postawiono pomnik patrona w formie wieloelementowej kompozycji z reliefowym portretem poety autorstwa J. Danielaka. W latach 1979-85 między ulicami Srebrnych Orłów i L. Okulickiego powstało osiedle Kombatantów.

Natomiast w 1986 r. rozpoczęto rozbudowę Mistrzejowic: w części wschodniej wzniesiono osiedle Mistrzejowice Nowe (wg proj. K. Szopińskiej) z budynkami pięcio, jedenastokondygnacyjnymi w technologii wielkoblokowej i wielkopłytowej, pawilon handlowo-usługowy; w części zachodniej osiedle Oświecenia (wg proj. R. Strzeleckiego) z budynkami cztero, pięcio, dziewięcio, jedenastokondygnacyjnymi w technologii wielkoblokowej i wielkopłytowej, szkołę i pawilon handlowo-usługowy; a w części północno-zachodniej osiedle Srebrnych Orłów (wg proj. K. Koterby) głównie z zabudową jednorodzinną.

Dla szybko wzrastającej liczby mieszkańców powstałych osiedli w roku 1976 ks. kardynał Karol Wojtyła erygował parafię w Mistrzejowicach, gdzie w latach 1976-83 wzniesiono kościół, który konsekrował już jako papież Jan Paweł II. Nowoczesną bryłę kościoła zaprojektował architekt Józef Dutkiewicz. Kościół posiada dwa poziomy. Wystrój wnętrza górnego poziomu został w większości wykonany przez Gustawa Zemłę. Nad ołtarzem głównym umieszczono grupę rzeźb przedstawiających: Chrystusa, Najświętszą Maryję Pannę i św. Maksymiliana Marii Kolbego, której uzupełnieniem są bardzo ekspresyjne Stacje Męki Pańskiej. Na ścianach po bokach umieszczono tarcze herbowe, gdyż świątynią opiekuje się Zakon Kawalerów Maltańskich. Natomiast na dolnym poziomie dominuje prostota i spokój. W ołtarzu znajduje się wyrzeźbiony przez Bronisława Chromego krucyfiks, po bokach którego ustawiono duże obrazy pędzla Adama Suzina przedstawiające św. Józefa i św. Mikołaja. Po obu stronach wejścia do kościoła urządzono kaplice. Po prawej znajduje się Kaplica Ciechanowskich z epitafiami członków tego rodu, będąca równocześnie kaplicą chrzcielną, którą to funkcję podkreśla brązowa rzeźba św. Jana Chrzciciela i marmurowa chrzcielnica z herbami Rzeczypospolitej Trzech Narodów: Orłem – Polski, Pogonią – Litwy i św. Michałem, patronem Rusi. Natomiast po lewej stronie znajduje się Kaplica Matki Boskiej Nieustającej Pomocy, z figurą św. Jadwigi Królowej, na płaszczu której widoczne są lilie andegaweńskie. Podobnie jak w nawie tak i w kaplicach rzeźby wykonał Gustaw Zemła. W 1991 r. przed kościołem wzniesiono pomnik Ojca Świętego Jana Pawła II (wg proj. Gustawa Zemły). Fundatorami pomnika są dwaj obywatele Macedonii: Tomisław Kecman i Risto Gusterow.

W podziemiach kościoła znajdują się groby ks. proboszcza Józefa Kurzeji i ks. Mikołaja Kuczkowskiego, którzy w dużym stopniu przyczynili się do powstania tej świątyni. Ks. Kuczkowski był długoletnim współpracownikiem ks. kardynała Karola Wojtyły. Z kościołem w Mistrzejowicach związany był ks. Kazimierz Jancarz, który był kapelanem nowohuckiej “Solidarności”. Należy przypomnieć, iż był jednym z trzech z najbardziej zaangażowanych w działalność “solidarnościową” i najsłynniejszych kapłanów w Polsce okresu stanu wojennego, wraz z ks. Jerzym Popiełuszką z kościoła św. Karola Boromeusza w Warszawie i ks. Henrykiem Jankowskim z kościoła św. Brygidy w Gdańsku. Ks. Kazimierz Jancarz towarzyszył robotnikom Nowej Huty w tych trudnych czasach zarówno w czasach strajków, jak i organizował pomoc dla uwięzionych czy wyrzuconych z pracy. Po strajkach i pacyfikacji Huty im. Lenina w 1988 r. założył Wikariat Solidarności w celu niesienia pomocy robotnikom represjonowanym przez władze. W kościele mistrzejowickim organizował msze św. za Ojczyznę, często połączone ze spotkaniami kulturalno-oświatowymi oraz zebrania, konferencje, festiwale. Ks. Kazimierz Jancarz założył Uniwersytet Robotniczy im. kardynała S. Wyszyńskiego (1983-87), bractwo Confraternia (akademicka, robotnicza i samarytańska) oraz studio nagrań rejestrujące wydarzenia stanu wojennego 1981-83. Ponadto zainicjował coroczne pielgrzymki ludzi pracy z Krakowa do Kalwarii Zebrzydowskiej i współorganizował ogólnopolskie pielgrzymi na Jasną Górę. W latach 1984-85 zorganizował ogólnopolski festiwal muzyki chrześcijańskiej Sacrosong, a w1987 r. Międzynarodową Konferencję Praw Człowieka. Ks. Kazimierz Jancarz został upamiętniony poprzez nadanie jego imienia jednej z ulic w Mistrzejowicach.

Natomiast w latach 1991-93 na osiedlu Bohaterów Września wzniesiono kościół Matki Bożej Nieustającej Pomocy (wg proj. M. Janowskiego przy współudziale Z. Janowskiego), który został konsekrowany w 1994 r. przez ks. kardynała F. Macharskiego. W prezbiterium znajduje się ołtarz główny z XVIII w., przekazany z kościoła św. Wojciecha w Krakowie, w którym umieszczono kopię obrazu patronki kościoła – Madonny de Perpetuo Succursu – Matki Bożej Nieustającej Pomocy. Oryginał tego wsławionego na całym świecie wizerunku znajduje się w rzymskim kościele pod wezwaniem św. Alfonsa Liguori, którym opiekują się Redemptoryści. Wnętrze oświetlają żyrandole-pajaki oraz boczne lampy, a ściany dekorują zacheuszki konsekracyjne wykonane przez Władysłwa Kufreja. Na ścianach nawy znajduje się niezwykłe płaskorzeźby przedstawiające Głowę Chrystusa w cierniowej koronie, który ma inny wyraz twarzy na każdej z płaskorzeźb stanowiących kolejne stacje Drogi Krzyżowej wykonane przez Annę Ogórek. W 1998 r. fasadę ozdobiono mozaiką (wg proj. A. Ogórek), a w oknach umieszczono witraże z wyobrażeniami polskich świętych i błogosławionych (proj. i wyk. K. i R. Mysiakowskich).

Mistrzejowice zostały włączone do Krakowa w 1951 r. jako LV dzielnica katastralna, która stanowiła część dzielnicy administracyjnej Nowa Huta. W 1991 roku wprowadzono nowy podział administracyjny Krakowa i na obszarze dzielnicy Nowa Huta utworzono 5 dzielnic samorządowych, w tym Dzielnice XV Mistrzejowice. Batowice wieś wzmiankowana pierwszy raz w 1344 r. Od początku podlegała parafii w Raciborowicach. Wieś stanowiła własność biskupów krakowskich do końca XVIII w., a następnie należała do kapituły krakowskiej. Natomiast w XIX w. Batowice należały do kanonika M. Dubieckiego, a później do rodziny Bieńkowskich. W XV w. w Batowicach znajdował się dwór z folwarkiem, młyn i karczma. W 1676 r. król Jan III Sobieski ustanowił w Batowicach cło na Dłubni. W ramach Twierdzy Kraków w latach 1883-85 na terenie wsi wzniesiono fort artyleryjski Batowice zwrócony ku dolinie Dłubni. Ciekawostką jest usypanie podwójnych umocnień do obrony dna fosy, które są śladem wzmocnień fortów starego typu z początków XX w. W okresie międzywojennym przez teren Batowic przeprowadzono odcinek linii kolejowej Kraków-Tunel w 1934 r., dzięki któremu Kraków uzyskał połączenie z Warszawą z pominięciem Śląska.

W Batowicach zachowała się niezwykła kapliczka słupowa z 1 poł. XVII w. ceglana z wmurowanymi w nią majolikowymi taflami ze sceną Ukrzyżowania. W zachowanym na terenie wsi dworze Batowickim w okresie międzywojennym znajdował się zakład dla nerwowo chorych, w czasie II wojny światowej Niemcy założyli tu szkołę dla dziewcząt, a obecnie mieści się w nim Dom Pomocy Społecznej. W latach 70-tych XX w. na włączonej do Krakowa części wsi rozbudowano osiedla mieszkaniowe. Od Batowic przyjął nazwę obecnie największy cmentarz w Krakowie zwany Batowickim, który znajduje się na terenie sąsiedniego Prądnika Czerwonego. Batowice częściowo (południowa część) zostały włączone do Krakowa w 1973 r. i stały się częścią dzielnicy administracyjnej Nowa Huta. Dziekanowice wieś po raz pierwszy wzmiankowana w latach 1350-51, należała do kapituły krakowskiej. Wieś podlegała parafii w Raciborowicach. W 1464 r. Kazimierz Jagiellończyk przeniósł Dziekanowice z prawa polskiego na magdeburskie. Od roku 1497 dobra we wsi dzierżawił kanonik krakowski i kanclerz Królestwa Stanisław z Kurozwęk. Pod koniec XV w. we wsi znajdował się dwór z zabudowaniami gospodarczymi, który w XIX w. dzierżawiła rodzina Sawiczewskich. Interesującą pamiątką w Dziekanowicach jest zachowany kopiec – wg tradycji mogiła poległych tu żołnierzy Naczelnika Insurekcji Tadeusza Kościuszki. Dziekanowice częściowo (południowa część) zostały włączone do Krakowa w 1986 r. i stały się częścią dzielnicy administracyjnej Nowa Huta. Wsie, które w całości lub częściowo znalazły się na terenie Dzielnicy XV łączy wspólna przeszłość: należały przez wieki do kapituły krakowskiej i podlegały parafii w Raciborowicach. Obecnie obszar tych miejscowości w ramach dzielnicy został zabudowany głównie osiedlami mieszkaniowymi. W ostatnich latach na terenie dzielnicy stworzono duży, nowoczesny kompleks handlowy z hipermarketami: Auchan, Obi oraz rozrywkowy z Multikinem i Parkiem Wodnym.

Opracowała: Małgorzata Niechaj

Tekst pochodzi ze strony: www.dzielnica15.krakow.pl